dinsdag 3 december 2024auteur: DDB
Reduceert Bovaer® 10 methaan én de vruchtbaarheid bij mannen …?
Je melkkoeien ‘zomaar’ een chemisch goedje geven is best een hele stap voor de meeste melkveehouders. Er zijn veel vragen over bijeffecten of effecten bij lange termijngebruik van Bovaer op de melkkoeien. Wat is er bekend van dit witte poeder, buiten het feit dat het 1 cent per liter melk kost? En welke mogelijke risico´s lopen de mensen die er mee moeten werken?
Hoogste tijd om eens in wat publicaties over Bovaer® 10 te duiken, nu dit middel wel heel prominent als de Heilige Graal naar methaan reductie wordt gepromoot.
Pilots
Bovaer® 10 – kortweg Bovaer – is de afgelopen 2 jaar in Nederland binnen samenwerkingsverbanden van zuivelverwerkers, melkveehouders, voerleveranciers en de producent van het product - DSM, getest op melkkoeien. RFC, Agrifirm en DSM werkten samen in twee pilots in 2022 en 2023. En inmiddels zijn ook Arla, Vreugdenhil en Nestlé voornemens methaan bij melkkoeien te gaan reduceren met Bovaer. Ze zijn zonder uitzondering positief over het middel.
Persbericht
In het persbericht d.d. 30 maart 2023 op de site van FrieslandCampina lezen we - naast een foto van een vrolijke jonge boer die in zijn handen voermeel toont – o.a. de volgende tekst: “158 melkveebedrijven hebben met in totaal 20.000 koeien aan de Nederlandse pilot meegedaan. Het programma heeft wederom bevestigd dat Bovaer® gemakkelijk kan worden opgenomen in de reguliere landbouwactiviteiten en geen invloed heeft op de gezondheid van de koe, de melkproductie of de melksamenstelling. Hierdoor kan Bovaer® snel door de gehele Nederlandse zuivelsector worden toegepast, waardoor broeikasgasemissies significant worden verminderd en Nederland geholpen wordt zijn klimaatdoelstellingen te halen.” Op de site van RFC is ook het evaluatierapport van de 2 pilots te downloaden waarin o.a. staat hoe Bovaer werd aangeleverd op de melkveebedrijven – in losse zakken van 20 kg - en de dagelijkse dosering. Ook vertellen deelnemers aan de pilot op de site, hoe zij het middel hebben toegediend: zelfstandig en handmatig. Of de melk apart is gehouden of direct is opgenomen in de reguliere melkstromen is niet aangegeven in het rapport.
Disclaimer
Op de site van Agrifirm zien we een persbericht met dezelfde titel als op de site van RFC maar met op pagina 1 een “disclaimer” van DSM die op de site van FrieslandCampina lijkt te ontbreken:
Forward-looking statements
This press release may contain forward-looking statements with respect to DSM’s future (financial) performance and position. Such statements are based on current expectations, estimates and projections of DSM and information currently available to the company. DSM cautions readers that such statements involve certain risks and uncertainties that are difficult to predict and therefore it should be understood that many factors can cause actual performance and position to differ materially from these statements. DSM has no obligation to update the statements contained in this press release, unless required by law. The English language version of the press release is leading.
Vertaling: Toekomstgerichte uitspraken
Dit persbericht kan toekomstgerichte uitspraken bevatten met betrekking tot de toekomstige (financiële) resultaten en positie van DSM. Dergelijke uitspraken zijn gebaseerd op huidige verwachtingen, schattingen en projecties van DSM en informatie die de onderneming op dit moment ter beschikking staat. DSM waarschuwt lezers dat dergelijke uitspraken bepaalde risico's en onzekerheden met zich meebrengen die moeilijk te voorspellen zijn en daarom dient men te begrijpen dat vele factoren ertoe kunnen leiden dat de werkelijke prestaties en positie wezenlijk afwijken van deze uitspraken. DSM heeft geen verplichting om de in dit persbericht opgenomen uitspraken te actualiseren, tenzij dit wettelijk verplicht is. De Engelstalige versie van het persbericht is leidend. `
DSM is een wereldspeler. Een dergelijke “disclaimer” is niet apart. Maar triggerde wel om eens verder te kijken naar publicaties rondom Bovaer.
EFSA
Hoe heeft de EFSA (de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid) Bovaer beoordeelt op risico’s voor gebruikers? In haar Journal d.d. 30 september 2021 schrijft de EFSA o.a. het volgende over Bovaer / 3-NOP: “Aangezien de genotoxiciteit van 3-NOP niet volledig is opgehelderd, kan blootstelling door inademing van het toevoegingsmiddel een extra risico vormen”.
Genotoxiciteit
Genotoxiciteit, waar hebben we het dan over? Verschillend informatieve sites stellen dat genotoxiciteit “de eigenschap van chemische stoffen is, die de genetische informatie in een cel beschadigen en mutaties veroorzaken, wat kan leiden tot kanker” (…) “De verandering kan directe of indirecte effecten op het DNA hebben: inductie van mutaties, activering van verkeerde gebeurtenissen en directe DNA-beschadiging of chromosoombreuken die tot mutaties leidt”.(…) ” De permanente, overerfbare veranderingen kunnen somatische cellen van het organisme of voortplantingscellen aantasten en worden doorgegeven aan toekomstige generaties”. Samengevat: risico’s op mogelijke schade aan DNA die kan leiden tot bijwerkingen zoals kanker, onvruchtbaarheid en/of geboorteafwijkingen, zijn niet uitgesloten.
FDA
De U.S. Food and Drugs Administration (FDA) stuurde op 24 mei 2024 een brief aan Elanco US, Inc. naar aanleiding van hun verzoek om te overleggen, over 3-nitrooxypropanol (3-NOP) – oftewel Bovaer® 10.
In de brief stelt de FDA onder meer: “Hoewel Bovaer® 10 een niet-goedgekeurd geneesmiddel is, zijn we op dit moment niet van plan om handhavingsacties te starten met betrekking tot de hierboven genoemde vereisten voor het in de handel brengen van Bovaer® 10 of het gebruik ervan door Elanco, mits FDA nog steeds geen vragen of bezorgdheid heeft omtrent de volksgezondheid door Bovaer® 10.”
Positief. Toch? FDA grijpt niet in. Echter, in dezelfde brief staat op pagina 4 onder het kopje “Waarschuwing”- de volgende tekst over de werkzame stof in Bovaer (3-nitrooxypropanol) en mogelijke gezondheidsrisico’s. Niet voor de koeien, maar voor de mensen die er mee werken:
“Waarschuwing:
Niet voor menselijk gebruik. Voorzichtigheid is geboden bij het hanteren van dit product. 3-nitrooxypropanol kan schade aanbrengen aan de mannelijke vruchtbaarheid en de voortplantingsorganen bij mannen, is mogelijk schadelijk bij inademing en irriteert de huid en ogen.
Beschermende kleding, waaronder oogbedekking, een stofmasker en ondoorlatende handschoenen, moeten worden gedragen bij het werken met dit product.
Handen wassen na het werken met dit product.
Bij accidentele blootstelling aan de ogen, de ogen grondig spoelen met water.
Het veiligheidsinformatieblad bevat meer gedetailleerde informatie over veiligheid op het werk.”
Gezondheid
De FDA waarschuwt voor schade aan voortplantingsorganen en vruchtbaarheid, schade bij inademing en stelt dat de huid volledig moet worden bedekt bij werken met de stof. Informatie die ontbreekt in de rapportage over de pilots in Nederland
‘Disclaimer’ Elanco
Op pagina 5 van de brief, staat een ‘disclaimer’ van Elanco mbt Bovaer:
LIMITED WARRANTY STATEMENT. The Company’s sole and exclusive warranty is that the product is free from defects in materials and workmanship at the time of sale. THE COMPANY MAKES NO OTHER WARRANTY, EXPRESSED OR IMPLIED. TO THE EXTENT CONSISTENT WITH APPLICABLE LAW, THE COMPANY DISCLAIMS ANY IMPLIED WARRANTIES, INCLUDING MERCHANTABILITY. The Company shall not be liable for any incidental or consequential damages. To the extent consistent with applicable law, the Company’s maximum liability shall be limited to the purchase price of the product.
Vertaling: BEPERKTE GARANTIEVERKLARING. De enige en exclusieve garantie van het bedrijf is dat het product vrij is van materiaal- en fabricagefouten ten tijde van de verkoop. HET BEDRIJF GEEFT GEEN ANDERE GARANTIE, EXPLICIET OF IMPLICIET. VOOR ZOVER DIT IN OVEREENSTEMMING IS MET DE TOEPASSELIJKE WETGEVING, WIJST HET BEDRIJF ALLE GEÏMPLICEERDE GARANTIES, WAARONDER VERHANDELBAARHEID AF. Het bedrijf is niet aansprakelijk voor incidentele of gevolgschade. Voor zover dit in overeenstemming is met de toepasselijke wetgeving, is de maximale aansprakelijkheid van het bedrijf beperkt tot de aankoopprijs van het product.
Zowel de EFSA als de FDA wijzen op gezondheidsrisico’s. Toch laten zowel de FDA als de EFSA het gebruik van Bovaer toe op de markt. FDA maakt er in het bijzonder melding van dat ze afgaan op de informatie die ze van Elanco hebben ontvangen. Maar het is niet duidelijk waarom er niet meer aandacht is voor de humane gezondheidsrisico’s.
De jonge boer lacht me nog steeds toe op de site van FrieslandCampina. Hij zal toch geen meel met Bovaer in zijn blote handen en onder zijn neus hebben? De deelnemers zullen toch wel grondig zijn geïnformeerd over de gezondheidswaarschuwingen tav Bovaer bij aanraking, inademing en contact met de huid, plus de noodzaak tot het dragen van veiligheidsbrillen, stofmaskers en huid bedekkende kleding? In het pilot-rapport wordt er niet op gewezen of naar verwezen.
Lange termijneffecten
De bewering in het persbericht van RFC, Agrifirm en DSM dat Bovaer “geen invloed heeft op de gezondheid van de koe, de melkproductie of de melksamenstelling”, lijkt best voorbarig. Want over lange termijneffecten door het toedienen van Bovaer aan melkkoeien is weinig te vinden. Langer dan 1 jaar gebruik, is er aan onderzoek niet gedaan. Dat kan toch moeilijk een “lange termijn” genoemd worden? Onderzoek over meerdere jaren – wat bij vragen over mogelijke effecten op genotoxiciteit logisch lijkt – is (nog) niet gedaan is. Bovaer wordt ‘live’ getest: door bedrijven in pilots die het middel toedienen aan hun melkkoeien. In hoeverre dat middel na jarenlang gebruik de gezondheid van de koe, de melkproductie, de melksamenstelling óf de vruchtbaarheid van de melkkoeien al dan niet beïnvloed, is nu nog niet te zeggen en kan veranderen – lees de “disclaimer” van DSM.
Voorzorgsbeginsel
Zowel de EU als Nederland was altijd erg zorgvuldig bij markttoegang van medicatie, paste het ‘voorzorgsbeginsel’ toe (een middel mag pas de EU markt op als het bewezen veilig is). Waarom zowel de EU als Nederland voor Bovaer lijkt af te wijken van dat beginsel, is – opnieuw – niet duidelijk. Kort geleden stelden de EU- en Nederlandse overheid zich nogal wat minder soepel op mbt een niet-in-de-EU-of-Nederland getest Blauwtongvaccin.
Waarom wordt er plotseling zo ogenschijnlijk gemakkelijk gekozen voor een nog niet-goedgekeurd medicijn waarvan geen lange termijn effecten – meer dan 1 jaar - bekend zijn? Waarom wordt er binnen de melkveehouderij niet harder ingezet op natuurlijke methaan reducerende alternatieven zoals zeoliet, en gaat men liever in zee met de producenten van chemische middelen die tot de (niet-goedgekeurde) geneesmiddelen behoren? Vooral gezien het feit dat van elke melkveehouder in de leveringsvoorwaarden wordt geëist, dat hij/zij zijn medicatiegebruik en dierdagdosering jaarlijks terugdringt en hij/zij zich beperkt tot geregistreerde medicijnen? Dat wordt sowieso al een onhaalbare kaart met dagelijkse toediening van dit (niet-goedgekeurde) geneesmiddel.
Zeoliet
Natuurlijke methaan reducerende alternatieven, die zijn er ook.
In meerdere Europese landen – waaronder Nederland, Duitsland en het VK - is er al onderzoek verricht naar de werking van Zeoliet bij het reduceren van methaan. Zeoliet is een kleimineraal dat al door de Romeinen aan hun paarden met koliek werd toegediend. Zeoliet kost “geen drol” – het zit zelfs in kattengrit; komt in ruime mate voor in bepaalde bodems en is gemakkelijk te delven. Toediening door het voer of over velden, kan een reductie opleveren van 30% methaanemissie. Zelfs het World Economic Forum deed onderzoek, en is zeer positief.
Anti-veehouderij Lobby en imago
De anti-veehouderij lobby heeft de afgelopen jaren geen middel geschuwd om het consumentenvertrouwen in melk, zuivel- en vleesproducten te beschadigen. Waarom willen de politieke besluitnemers en de zuivelketen risico’s nemen met het imago van onze prachtige sector?
Bovaer lijkt geen onschuldig ‘vitamientje’ dat je even toedient. Bovaer kent in ieder geval heel wezenlijke waarschuwingen aangaande de gezondheid van de mensen die met het middel werken.
In een sector die zo onder het vergrootglas ligt, zo kwetsbaar is voor kwaadsprekerij en zo bang is voor imagoschade, is de ronkende promotie voor Bovaer – een chemische stof waar een stevige gezondheidswaarschuwing aan kleeft – op zijn zachst gezegd, opmerkelijk.
Arla wordt momenteel al geconfronteerd met een anti-Arla campagne: #BoycottArla, waarbij mensen worden opgeroepen geen Arla producten meer te kopen. Tot de boycot werd opgeroepen direct na het persbericht van Arla met de titel: “Grote retailers bundelen krachten met Britse melkveehouders om methaanreducerende voederadditieven te testen” .
Is Bovaer dus wel dé oplossing? Natuurlijk beseft de DDB zich, dat de klimaatopdracht voor de sector om methaan te reduceren een forse claim én dreiging is voor de melkveehouderij. Echter, we mogen toch eventuele bijwerkingen en gevolgen voor de gezondheid van onze mensen en dieren, daar niet ondergeschikt aan maken? Zijn de waarschuwingen ten aanzien van de volksgezondheid, mogelijke imagoschade en het verliezen van consumentenvertrouwen, geen zaken om nog eens heel goed te overdenken? Tegelijkertijd kunnen we dan de voordelen van natuurlijke, flink goedkopere additieven – zoals zeoliet - ook beter onderzoeken.
Sieta van Keimpema,
Voorzitter DDB